Tego już nie ma
Szpitale: św. Ducha i św. Trójcy

Już w XIII wieku założono w Kaliszu szpital św. Ducha. Niestety, nie znamy ani dokładnej daty, ani kto był jego fundatorem. Najstarszy zachowany dokument dotyczący tego szpitala wydany został przez Przemysława II i pochodzi z 1282 r. Należy zatem wnosić, że szpital powstał na krótko przed tą datą. Rok później ten sam książę ofiarował szpitalowi grunt pod zabudowę, która powstała na Przedmieściu Toruńskim, w pobliżu bramy miejskiej. Późniejsi władcy - np. Władysław Łokietek, Kazimierz Wielki i Zygmunt Stary - w dalszym ciągu otaczali swoją opieką ten szpital i nadawali mu liczne przywileje, z których najistotniejszym było uwolnienie posiadłości od wszelkich podatków po wsze czasy. Szpital św. Ducha od samego początku swego istnienia pozostawał pod zarządem kanoników regularnych św. Ducha di Saxia zwanych potocznie duchakami. Swym zasięgiem wykraczał poza Kalisz. Stanowił on filię szpitala krakowskiego, a pierwsi bracia zakonni byli obcokrajowcami. Dopiero akta z XV w. zawierają wyłącznie nazwiska polskie. Po latach świetności, obejmujących okres do XVIII w., w roku 1786 arcybiskup gnieźnieński Jerzy Poniatowski skasował ten zakon w Polsce i zlecił zarząd szpitala św. Ducha kanonikowi kolegiaty kaliskiej, a dwa lata później sprowadził doń bonifratrów. Pierwszym przeorem tego nowego kaliskiego zgromadzenia zakonnego był, zasłużony w dziejach polskiej medycyny, Ludwik Perzyna. Pozostało ono w nim tylko do 1793 r. Ostateczna likwidacja nastąpiła, za rządów pruskich w 1804 r.

Oprócz szpitala św. Ducha, w mieście istniał jeszcze jeden szpital. W 1358 r. Kazimierz Wielki sprowadził do Kalisza kanoników regularnych lateraneńskich i oddał im w zarząd kościół parafialny p.w. św. Mikołaja. Na jego gruntach, położonych na Przedmieściu Wrocławskim, mieszczanie kaliscy założyli około 1462 r. szpital-przytułek p.w. św.Trójcy. Opiekę nad nim sprawowały władze miejskie. Jego fundusze były jednak bardzo szczupłe co zmuszało chorych do jałmużny i nie zezwalało na rozbudowę szpitala, składającego się pod koniec XVIII w. tylko z jednej dużej izby i dwóch komórek mogących pomieścić zaledwie 8-12 osób. Dopiero na początku XIX w. szpital zaczął przybierać inną formę: nie przestając pełnić funkcji przytułku rozpoczęto przyjmować chorych za odpłatnością. W okresie wojen napoleońskich pełnił on rolę lazaretu wojennego. Później, około 1818 r., wprowadzono stałą opiekę lekarską dwóch chirurgów. Oprócz leczenia w szpitalu, lekarze ci rozpoczęli także wizyty domowe, a od 1848 r. datuje się początek lecznictwa ambulatoryjnego, które stanowi jedno z podstawowych funkcji dzisiejszego ZOZ-u.

W październiku 1836 r. Rada Opiekuńcza przy Komisji Wojewódzkiej przedstawiła propozycję budowy nowych gmachów szpitalnych. Projekt sporządził w 1839 r. Henryk Marconi, a ich oddanie do użytku nastąpiło 2 sierpnia 1842 r. Budynek ten stanął między Przedmieściem Wrocławskim a Nowym Światem. Jak na ówczesne czasy był bardzo nowoczesny, zaś duża ilość pomieszczeń umożliwiła rozdzielenie chorych według płci i rodzaju chorób. Liczba lekarzy zwiększyła się do czterech, co dało możliwość wytworzenia się pewnych specjalizacji, np.: chirurgia, choroby wewnętrzne i nerwowe, choroby weneryczne i akuszeria. Oprócz stałych lekarzy pracowali tam też lekarze dochodzący, a także praktykowali studenci medycyny. Przy szpitalu istniało również laboratorium chemiczno-bakteriologiczne. Wszystkie te zmiany spowodowały, że szpital św. Trójcy należał do wyróżniających się w Królestwie Polskim.

W okresie międzywojennym - pomimo istnienia w Kaliszu szpitala św. Trójcy i szpitala żydowskiego (założonego w 1836 r. i przejętego w latach 20-tych XX w. przez Międzykomunalny Związek Szpitali powiatu kaliskiego) - w związku ze stale rosnącą liczbą jego mieszkańców zaistniała potrzeba budowy kolejnej placówki służby zdrowia. Powstała ona według projektów architekta W. Borawskiego. Wzniesiono ją przy ulicy Toruńskiej w latach 1932-1937, a dla upamiętnienia pierwszej fundacji szpitalnej w Kaliszu nazwano szpital imieniem Przemysława II. Po II wojnie światowej zabudowania rozszerzono o pawilon zakaźny (1958-1962).

Anna Roth